Ticker

9/recent/ticker-posts

Header Ads Widget

1 ιστορία νόστιμη, με μπόλικο αλάτι...!

salt,  αλάτι

Ποιός δεν γνωρίζει και ποιός δεν χρησιμοποιεί το αλάτι; Το θαλασσινό άρτυμα ζωής, ένα φυσικό προϊόν που σημάδεψε την ίδια την Ιστορία, από τη στιγμή που οι πρώτοι κάτοικοι της Γης κατανόησαν την αξία του. Εύκολα προσβάσιμο και διαθέσιμο στις μέρες μας όπως και σχετικά φθηνό, αλλά με μια πλούσια ιστορία να το συνοδεύει. 

Αλάτι. Καρύκευμα, μπαχαρικό, άρτυμα...όπως και να το αποκαλέσουμε, βρίσκεται παντού. Θεατό και αόρατο, στη φύση, στις θάλασσες και τους ωκεανούς, στο σώμα μας.

Το αλάτι εμφανίζεται από πολύ νωρίς σε αρχαιοελληνικά κείμενα, κατοχυρώνοντας με τιμητικά επίθετα τη διαχρονική του παρουσία και χρησιμότητα. Στην Ιλιάδα (στ. 214), ο Όμηρος αποδίδει στο αλάτι θεϊκή διάσταση με την ονομασία "θείον", ενώ στην Οδύσσεια (λ. 122), διαχωρίζει τους άντρες που τρώνε αλάτι από τους άλλους, που δεν το γνωρίζουν.
Τόση ήταν η σημασία που προσέδιδαν κάποτε οι άνθρωποι στο αλάτι, ώστε το περιέβαλαν με μυθική αχλύ, αποδίδοντάς του ευεργετικές ιδιότητες. Τις βάσιζαν στην καλοτυχία και την ευπορία εκείνων που καταπιάνονταν με το εμπόριό του ή, αντίθετα, το θεωρούσαν αιτία κακοδαιμονίας, ιδίως στις περιπτώσεις απώλειας , "διαρροής" του και σε ελάχιστες ποσότητες ακόμα, όπως όταν κάποιος έριχνε κατά λάθος αλάτι στο τραπέζι, την ώρα του φαγητού. Για τον εντοπισμό του, ανάγκασε συχνά πληθυσμούς ολόκληρους να μετακινηθούν από τα πάτρια εδάφη, 
Κατά τους μελετητές Κατερίνα Κάπακα και Νίκο Χανιωτάκη, "...το αλάτι συναντάται στους συμβολικούς κώδικες, σε αρχαίες και νέες θρησκείες και δοξασίες, το αλάτι συνδέεται με τη μεταφυσική κάθαρση, με την πρόληψη και την αποτροπή του κακού...Συνδράμει επίσης στην κάθαρση των υδάτων, στην προστασία της οικογενειακής εστίας, στην κοινωνική και υλική ευμάρεια του νοικοκυριού. 
Σύνηθες μέσον συναλλαγής ανά τα χρόνια, ακόμα και μέσον πληρωμής, εξ ου και ο αγγλικός όρος salary (μισθός), που έχει τη ρίζα του στη λατινική λέξη salarium= αλάτι.



Μια λεπτομέρεια επιτατική της σημασίας που είχε το αλάτι για τους ανθρώπους είναι το ότι οι αγγλικοί όροι πόλεμος (war) και ειρήνη (peace), έχουν τις ρίζες τους στα αρχαία Εβραϊκά και Αραβικά, όπου σήμαιναν αντιστοίχως αλάτι και ψωμί. Άλλωστε, ο πρώτος πόλεμος που υποκίνησε το ανθρώπινο γένος, είχε σαν αφορμή τις προμήθειες του αλατιού.

"Αλατισμένα Ίχνη"

Από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας του, ο άνθρωπος, χρειαζόταν πάντα αλάτι για την επιβίωσή του, μόνο που η ανάγκη του αυτή ποίκιλλε ανάλογα με την εποχή και την χρονική περίοδο στην οποία ζούσε. 
Την Εποχή του Σιδήρου, οι άνθρωποι δεν αισθάνθηκαν την ανάγκη να αναζητήσουν αυτούσιο το αλάτι επειδή τότε ήταν κυνηγοί στην πλειοψηφία τους, οπότε το κυρίως φαγητό τους ήταν το κόκκινο κρέας. 
Ως γνωστό, το κόκκινο κρέας εμπεριέχει μεγάλες ποσότητες αλατιού, σε ικανοποιητικό βαθμό για τις απαιτήσεις του ανθρώπινου οργανισμού. Το σώμα ενός ενήλικα περιέχει 160-175 γραμμάρια αλάτι. Σχετικά, η συγγραφέας Rachel Carson στο βιβλίο της The Sea Around Us, αναπτύσσει την εξής θεωρία: 
"Όταν τα ζώα βγήκαν στη στεριά για να συνεχίσουν εκεί τη ζωή τους, μετέφεραν και ένα μέρος της θάλασσας στο σώμα τους, μια κληρονομιά που κληροδότησαν στα παιδιά τους και που συνδέει, ακόμα και σήμερα τα πλάσματα της στεριάς με τους αρχαίους θαλάσσιους προγόνους τους".
 Οπότε και ο  άνθρωπος έπαιρνε τις απαραίτητες για το σώμα του πρωτεΐνες από την ίδια πηγή. Το αίμα μας έχει σε νάτριο, κάλλιο και ασβέστιο την ίδια αναλογία με εκείνη των ωκεανών. Στην ύστερη νεολιθική εποχή, κατά την οποία είχε προσθέσει και τα λαχανικά στη διατροφή του, έπρεπε να βρίσκει ποσότητα αλατιού πρόσθετης εκείνης που εμπεριέχονταν στη διατροφή του. Λογικά, άρχιζε να σκέφτεται τον τρόπο συλλογής του άλατος από τη στιγμή που διαπίστωσε ότι το αλάτι προστάτευε την τροφή του από την άμεση αλλοίωση, διατηρώντας την ταυτόχρονα αναλλοίωτη. 
Ταυτόχρονα, παρατήρησε ότι με την προσθήκη αλατιού για λόγους συντήρησης, τα τρόφιμα αποκτούσαν και μία ξεχωριστή νοστιμιά. Με τα νέα δεδομένα χρήσεως του αλατιού και μέσω της παρατήρησης των φυσικών φαινομένων, αντιλήφθηκε τον ρόλο των αλυκών και άρχισε να τις κατασκευάζει. 


Αλυκή (salt lake). Πηγή φωτογραφίας: www.reddit.com
Το αλάτι, στοιχείο πολιτισμικό

Από τη στιγμή που απαιτούνται ειδικοί όροι και φυσικές συνθήκες για την παραγωγή του, ήταν φυσικό, το αλάτι, να έχει επηρεάσει άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, τον πολιτισμό μας. Έτσι, του αποδιδόταν πάντα μια στρατηγικής υφής, σημασία, που ιστορικά το έκανε να συγκαταλέγεται στα πολύτιμα προϊόντα, όπως είναι ο χρυσός, το ασήμι και το μετάξι. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος για τον οποίο αναφέρεται σε διάφορες πηγές σαν ο "λευκός χρυσός".
Από την αρχαιότητα ακόμη υπήρχαν λαοί που όχι μόνο το συμπεριέλαβαν στο καθημερινό τους λεξιλόγιο, αλλά και του "επέτρεπαν" να συμβολίζει, να διασφαλίζει έως και να επικυρώνει διάφορες καταστάσεις. "Η προσφορά αλατιού και ψωμιού ή πίτας ως σύμβολο φιλίας και φιλοξενίας, αναφέρεται από τον Οράτιο στους μύθους του Αισώπου και μέχρι σήμερα το έθιμο αυτό λειτουργεί στους σλαβικούς λαούς" (Ελληνικό Αλάτι, σελ. 39). Επίσης, οι προσφορές που γίνονταν στους θεούς συνοδεύονταν πολλές φορές από ποσότητες αλατιού, ιδίως στην περίπτωση της προσφοράς σφαγίων, οπότε και έπρεπε αυτά να είναι καλυμμένα με αλάτι. 
Σε διάφορους λαούς, στην αρχαιότητα ιδίως, η τοποθέτηση αλατιού ανάμεσα σε δύο άτομα, σήμαινε την μεταξύ τους σύναψη συμφωνίας ή την εδραίωση φιλίας. Εξ ου και η ελληνική φράση "φάγαμε ψωμί και αλάτι", που σημαίνει τις πολλές κοινές εμπειρίες δύο ανθρώπων.
Και την αξία του αγαθού αυτού υποδεικνύει στα Ελληνικά και πάλι η φράση "το άλας της Γης", που απαντάται αυτούσια και σε άλλες χώρες. 
Υπήρξε τέτοιου μεγέθους αξία το αλάτι που η παραγωγή και η μεταφορά του "γεννούν" πόλεις όπως το Salzburg της Αυστρίας, δηλαδή η πόλη του αλατιού -κυριολεκτικά- ή η Via Salaria,  η οδός του αλατιού στην Ιταλία.

Χρήσεις του αλατιού

Το αλάτι, όπως αναφέρθηκε ήδη, χρησιμοποιείται σαν άρτυμα στη μαγειρική, αλλά και ως συντηρητικό τροφίμων αφού αποτρέπει τη φυσική τους αλλοίωση. Η μελέτη με τον διακριτικό τίτλο "Το Ελληνικό Αλάτι", μας γνωρίζει κάποιες από τις λιγότερο γνωστές χρήσεις του αλατιού.
"Το αλάτι, αποτελεί όπως είναι γνωστό, απαραίτητο στοιχείο της διατροφής των ανθρώπων και των ζώων και πολύτιμο άρτυμα, διακριτικό στοιχείο πολιτισμού. Συνιστά, μαζί με το μέλι, βασικό συντηρητικό και κύριο συστατικό της αρωματοποιίας και της φαρμακευτικής. Συμμετέχει δυναμικά σε πολλές σημαντικές τεχνικές αλυσίδες της βιοτεχνικής παραγωγής, όπως η βυρσοδεψία, το βάψιμο των υφασμάτων, η μεταλλουργία, η κεραμική, η παραγωγή χρωμάτων, κ.λπ. Χρησιμοποιείται από τους κτηνοτρόφους για το αλάτισμα (τάϊσμα) των ζώων και την παρασκευή γαλακτοκομικών, και από τους γεωργούς για τη λίπανση των αγρών". 
Συνοδεύει απαρέγκλιτα την καθημερινή μας ζωή και το καταναλώνουμε σε μεγάλες ποσότητες, τρία με έξη κιλά το χρόνο κατ΄άτομο. Μπορεί τα δάκρυα, το αίμα και ο ιδρώτας μας να περιέχουν αλάτι, όμως αυτό εξακολουθεί να κρατά κρυμμένα μυστικά για πολλούς από εμάς. Πάντως, οι ιερείς των αρχαίων Αιγυπτίων είχαν ανακαλύψει ένα από αυτά στην ταρίχευση των Φαραώ τους.
Οι χρήσεις του αλατιού σε εφαρμογές της Ιατρικής και της Βιομηχανικής Τεχνολογίας είναι εκατοντάδες. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Άλατος (Salt Institute), έναν επιστημονικό οργανισμό αφιερωμένο στην καταγραφή των εφαρμογών του αλατιού, οι χρήσεις του ξεπερνούν τις 14.000. Αρκετές από αυτές ήταν ευρέως γνωστές στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, αποτελώντας καθημερινή πρακτική, προτού κάνουν την εμφάνισή τους τα τυποποιημένα προϊόντα που κάλυπταν τις ίδιες ή παρόμοιες ανάγκες. 
Ακολουθούν ορισμένες από αυτές, που θεωρούνται και σήμερα πολύ χρήσιμες, ενδιαφέρουσες ή κατά πολύ οικονομικότερες. Δεν μπορούμε να εγγυηθούμε για την αποτελεσματικότητά τους, όμως σίγουρα αξίζουν μια δοκιμή εφόσον κατάφεραν να φτάσουν "ζωντανές" ως τις μέρες μας.
Μια φωτογραφία που δημοσίευσε ο χρήστης Eirini Kantza (@eirinikantza) στις

Γρηγορότερο μαγείρεμα: Η προσθήκη άλατος στο νερό ανεβάζει το σημείο βρασμού του, που σημαίνει ότι το νερό κοχλάζει σε υψηλότερη θερμοκρασία και άρα μειώνει το χρόνο μαγειρέματος (το αλάτι δεν κάνει το νερό να βράσει γρηγορότερα).

Έλεγχος φρεσκάδας αυγών: Προσθέστε δύο κουταλάκια του γλυκού αλάτι σε μία κούπα με νερό και βάλτε μέσα το υπό δοκιμήν αυγό. Το φρέσκο θα βυθιστεί, το μπαγιάτικο θα μείνει στην επιφάνεια. 

Βελτίωση  γεύσης καφέ: 5-10 κόκκοι αλατιού σε μια κούπα καφέ φίλτρου θα αναδείξουν περισσότερο τη γεύση του ή και θα τη βελτιώσουν, μειώνοντας τη στυφότερη επίγευση που αποκτά όταν έχει ψηθεί πολύ.

Φρεσκότερο γάλα: Προσθέτοντας λίγο αλάτι στο γάλα (στη "μύτη" του κουταλιού για ένα λίτρο γάλακτος), το κρατάμε φρέσκο για περισσότερες μέρες.

Καθαρισμός κούπας: Το τρίψιμο του σκεύους με λίγο αλάτι θα κάνει να αφαιρεθούν ευκολότερα οι επίμονοι λεκέδες καφέ ή τσαγιού.

Καθαρισμός σιφονιού νεροχύτη: Περιχύνετε συχνά το νεροχύτη με ικανή ποσότητα "δυνατού" διαλύματος αλατόνερου, ώστε να εξουδετερώνονται οι οσμές και να προλαμβάνεται η επικάθιση λίπους από το φαγητό.

Ελπίζουμε να βρήκατε την ενημέρωση αυτή, ενδιαφέρουσα.

(Αναδημοσίευση από άρθρο της Ρ. Κάντζα,  περιοδικό ROTA OIKIA, ΤΕΥΧΟΣ 36, Σ. 76-79)


αλάτι, #salt, useful tips