Μοιάζει σαν να μην έχει καμία σχέση με οτιδήποτε γύρω του. Σαν να ξεπήδησε από την περιοχή του Πηλίου και να βρέθηκε καταμεσής του κάμπου και στη συνέχεια να σκαρφάλωσε στα ορεινά των Τεμπών. Για να μην το πειράξει κανείς.
Το χωριό των Αμπελακίων αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση στην Περιφερειακή Ενότητα Λάρισας.
Όταν περπατάς στα λιθόστρωτα σοκάκια περιτριγυρισμένος από πολλά αρχοντικά με την υπογραφή της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα, εισπράττεις άμεσα το κλίμα της ευρωστίας των ντόπιων εμπόρων της εποχής. Το περιοδικό “Summer” της Larissanet βρέθηκε εκεί.
Είναι χτισμένο στις βορειοδυτικές πλαγιές του όρους Όσσα στην είσοδο της κοιλάδας των Τεμπών. Τα Αμπελάκια φημίζονται σε όλη την Ελλάδα για τα σπουδαία αρχοντικά τους καθώς γνώρισαν πολύ μεγάλη οικονομική ανάπτυξη κατά το παρελθόν, χάρη στην επεξεργασία και την βαφή νημάτων με κόκκινο χρώμα που παρήγαγαν από την επεξεργασία του φυτού ριζάρι.
Τα Αμπελάκια έγιναν οικισμός με αυτό το όνομα, μεταξύ 1454 και 1455 από πρωτοβουλία ενός Τούρκου τιμαριούχου, ο οποίος συγκέντρωσε στην περιοχή χωρικούς που δεν είχαν γη, ούτε ανήκαν σε γη άλλων και τους έβαλε να ζήσουν και να δουλέψουν στα χωράφια της περιοχής του, σύμφωνα με τη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια της Wikipedia.
Όσον αφορά το όνομα του χωριού, αναφέρεται στον εν λόγω σύνδεσμο, πως κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι προέρχεται από το όνομα Αμφιλάκκια, δηλ. ανάμεσα σε δυο λάκκους, ενώ πιο πιθανό φαίνεται το χωριό να πήρε το όνομά του από τα πολλά μικρά αμπέλια που καλλιεργούνταν κάποτε εκεί.
Τα Αμπελάκια κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν ένα από τα πιο τυχερά χωριά που είχαν κάποια προνόμια και επίσης δεν κατοικούνταν από Τούρκους και έτσι οι ‘Έλληνες μπόρεσαν κυρίως για το δικό τους συμφέρον να καλλιεργούν τα χωράφια τους και να ασκούν όλες τις βιοτεχνικές δραστηριότητές τους, όπως υφαντουργία, μεταξουργία, νηματοβαφή, αμπελοκαλλιέργεια, κ.ά. Οι κάτοικοι ήταν υποχρεωμένοι, σύμφωνα με τη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια της Wikipedia, μόνο σε πληρωμή του φόρου υποτέλειας και αφού γινόταν αυτό ήταν παντελώς ελεύθεροι να αυτοδιοικούνται.
Ο οικισμός αναπτύχθηκε πάνω στον άξονα του κεντρικού δρόμου που οδηγεί στο παζάρι της κωμόπολης, και από κει και πέρα στα χωράφια, τα αμπέλια, στα βαφεία, και το σχολείο.
Στο παζάρι, την καρδιά κάθε οικισμού, βρίσκεται η πλατεία, τα μαγαζιά λιανικής, ο φούρνος, τα καφενεία και η εκκλησία. Πλήθος στενοσόκκακα οδηγούν στα σπίτια του οικισμού, περίπου 600 και ξεκινούν από τον κεντρικό δρόμο σε οξεία γωνία για να αμβλύνουν τη μεγάλη κλίση του εδάφους. Οι δρόμοι είναι όλοι λιθόστρωτοι και σε μερικά σημεία – τα επικίνδυνα σημεία με μεγάλη κατωφέρεια – έχουν κατασκευαστεί σκαλοπάτια.
Ο οικισμός είχε 2 εκκλησίες, τον Άγιο Γεώργιο χτισμένο γύρω στο 1720 και την Αγία Παρασκευή, χτισμένη πριν το 1580.
Τα απλά σπίτια της πόλης είναι διώροφα και ελεύθερα από όλες τις πλευρές. Στο ισόγειο (κατώι) γίνονταν οι καθημερινές δουλειές της οικογένειας και το χειμώνα συχνά κοιμόντουσαν και εκεί, λόγω του ότι ήταν ζεστότερο από τον επάνω. Στο κατώι υπήρχε ένας ελεύθερος ανοιχτός χώρος, η μέσα αυλή, από την οποία ξεκινούσε η εξωτερική σκάλα για τον επάνω όροφο (ανώι). Στη μέσα αυλή υπήρχε και το κελάρι, για την αποθήκευση τροφίμων και ξύλων, καθώς και πηγάδι. Στον επάνω όροφο ήταν οι κρεβατοκάμαρες της οικογένειας και ο χώρος υποδοχής των ξένων.
Διάσημα αρχοντικά σπίτια είναι του Γεωργίου Σβαρτς που χτίστηκε το 1787 – 1798, του αδερφού του Δημητρίου Σβαρτς του 1803, του Ευθυμιάδη του 1740 σπουδαίο δείγμα κλειστής αρχιτεκτονικής, του Σολωμού του 1744, του Κρασούλη του 1797. Σήμερα διατηρούνται 17 αρχοντικά με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική. Αρχοντικό που έχει διατηρηθεί είναι το τριώροφο του Γεωργίου Σβαρτς (ή Μαύρου) που η κατασκευή του κράτησε από το 1787 μέχρι το 1798. Το σπίτι ήταν και η έδρα της Κοινής Συντροφίας όπως λεγόταν τότε ο συνεταιρισμός των Αμπελακίων, που περιείχε εκτός των άλλων το ταμείο, το θησαυροφυλάκιο της εταιρείας στο ισόγειο και αίθουσα συνεδριάσεων στον πρώτο όροφο.
Μεταξύ των αξιοθέατων που μπορεί κάποιος να δει είναι και το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο που εγκαινιάστηκε το 2001 και ως σκοπό έχει τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ιστορικής Κοινότητας.
Φυσικά μην ξεχάσετε να φάτε στις υπέροχες ταβέρνες έχοντας τη σκιά των πλατάνων στην πολύ γραφική πλατεία του χωριού…
Πηγή: SUMMER 2021 via larissa.net
